Điều kiện để trở thành Bodhisatta

7 September 20257 September 2025 DNA 13 Views 0 Comments

ĐIỀU KIỆN ĐỂ TRỞ THÀNH BODHISATTA

[ THEO TRUYỀN THỐNG ĐƯỢC GHI TRONG CHÚ GIẢI (AṬṬHAKATHĀ) ]

không phải ai phát nguyện cũng trở thành Bồ Tát. Muốn được thọ ký trở thành một vị Phật tương lai, một hành giả cần hội đủ tám điều kiện tối thiểu khi phát nguyện trước một vị Phật hiện tiền:

1. Phải là con người – không phải chư thiên hay phi nhân.

2. Phải là nam nhân – đây là điều kiện nêu rõ trong Kinh điển Pāḷi.

3. Phải có khả năng chứng Arahant quả trong hiện đời – tức là đã đạt đến mức độ tuệ giác cao, nhưng từ bỏ sự giải thoát cá nhân.

4. Phải phát nguyện trước một vị Phật hiện tiền – không phát nguyện trước ảnh tượng, chư tăng hay bậc Thánh nào khác.

5. Phải là Sa–môn hoặc ẩn sĩ – tức là người sống đời ly dục, có đạo hạnh cao quý.

6. Phải có năng lực thiền định và thần thông (abhiññā) – bao gồm các tầng thiền và năng lực siêu phàm như túc mạng, thiên nhãn, thần túc…

7. Phải có chí nguyện mãnh liệt (adhimokkha) – quyết chí thành Phật, dù phải chịu khổ vô lượng kiếp.

8. Phải có tinh tấn bất thoái chuyển (viriya) – dũng lực không sờn lòng trước bất cứ gian khổ nào.

CHÚ GIẢI GHI LẠI: Giả sử khắp hư không đều trải đầy lưỡi kiếm bén nhọn, nếu có người bảo rằng: “Nếu bước qua lưỡi kiếm ấy sẽ thành Phật”, thì vị này vẫn sẵn lòng vượt qua. Hoặc giả phải ở trong địa ngục suốt bốn A–tăng–kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để hoàn thiện hạnh nguyện, vị này vẫn chấp nhận không do dự.

⸻

NHỮNG TRẠNG THÁI MÀ BODHISATTA KHÔNG THỌ SANH

Một khi đã được thọ ký, vị Bồ Tát sẽ không rơi vào các cõi hay trạng thái bất xứng đáng. Theo Chú giải, có 18 điều kiện khuyết tật mà Bồ Tát sẽ không bao giờ gặp phải trong suốt hành trình Bồ Tát đạo:

1. Không bị mù, điếc, câm, hoặc khuyết tật trí tuệ ngay từ khi sinh.

2. Không sinh làm người tàn tật, dị dạng, cùi hủi.

3. Không sinh làm nô lệ hay trong dòng họ thấp hèn.

4. Không bị thay đổi giới tính hoặc sinh bất định giới.

5. Không phạm ngũ nghịch đại tội.

6. Không sinh ở nơi ngoài trung tâm văn minh (Majjhimadesa).

7. Không sinh vào cõi vô tưởng (asaññasatta).

8. Không sinh vào cõi trời Suddhāvāsa (cõi của các bậc A–na–hàm).

9. Không tái sanh vào cõi vô sắc giới.

10. Không sinh làm ma vương trong dục giới.

11. Không sinh làm các loài thú nhỏ hơn chim cút, hoặc lớn hơn loài voi.

12. Không sinh làm ngạ quỷ, quỷ khát, quỷ nóng rát.

13. Không đọa địa ngục A–tỳ (Avīci).

14. Không sinh vào địa ngục Lokantarika – nơi giữa các hệ thống thế giới.

15. Không rơi vào hệ thống thế giới khác ngoài vũ trụ của chư Phật hiện khởi.

16. Không tin tà thuyết như thuyết định mệnh (niyativāda).

17. Không sanh vào nơi không có Phật Pháp xuất hiện.

18. Không có khuynh hướng hành tà đạo hay ngược với Bát Chánh Đạo.

⸻

THỰC HÀNH CỦA MỘT BODHISATTA

Một vị Bồ Tát, kể từ khi phát nguyện và được thọ ký, phải hành trì Mười Ba–la–mật (Dasa Pāramī) đến mức viên mãn:

1. Dāna – Bố thí

2. Sīla – Giới hạnh

3. Nekkhamma – Xuất ly

4. Paññā – Trí tuệ

5. Viriya – Tinh tấn

6. Khanti – Nhẫn nhục

7. Sacca – Chân thật

8. Adhiṭṭhāna – Quyết định

9. Mettā – Từ tâm

10. Upekkhā – Xả

Mỗi Ba–la–mật phải được hành trì theo ba cấp độ:

• Pāramī (bình thường)

• Upapāramī (trung bình)

• Paramattha pāramī (tối thượng) – tức là thực hành đến mức xả thân cầu đạo, thí bỏ mọi điều quý giá, kể cả mạng sống.

⸻

GIẢI THÍCH VỀ TỪ “BODHISATTA”

Theo Chú giải, từ Bodhisatta gồm hai thành tố:

• Bodhi: Giác ngộ, tức Vô Thượng Giác Ngộ – quả vị Phật Toàn Giác.

• Satta: Chúng sinh, hoặc người gắn chặt vào lý tưởng.

Do đó, Bodhisatta có ba ý nghĩa:

1. Người gắn bó với quả vị Giác Ngộ tối thượng (bodhiparāyaṇa)

2. Người có trí tuệ vượt trội, luôn hành động với trí

3. Người chắc chắn sẽ thành Phật trong tương lai

⸻

BODHISATTA – PHÀM PHU ĐẶC BIỆT

Điểm then chốt cần lưu ý: trong giáo lý Nguyên Thủy, Bồ Tát vẫn là puthujjana – một phàm nhân chưa đoạn trừ phiền não. Do đó, vẫn còn sanh tử luân hồi, vẫn có thể tái sinh vào loài người, chư thiên, thậm chí có khi vào súc sinh (nhưng không bị đọa vào các trạng thái bất xứng đáng như địa ngục hay ngạ quỷ).

Điều làm nên sự đặc biệt nơi vị Bồ Tát là ở tâm đại nguyện: từ bỏ con đường dễ dàng để gánh lấy khổ đau vô lượng kiếp, chỉ vì muốn tự mình thành Phật và mở ra lối đi cho vô lượng hữu tình được khai ngộ và giải thoát.

Vì còn là phàm phu, nên trong Phật Giáo Nguyên Thủy, Bồ Tát không được tôn kính ngang hàng với chư Phật. Trong truyền thống này, chỉ có một vị xứng đáng là đối tượng quy y tuyệt đối – đó là Đức Phật Chánh Đẳng Giác đã thành tựu toàn mãn Giới – Định – Tuệ.

Bài viết liên quan