Tà định vs. Chánh định

2 October 2025 DNA 33 Views 0 Comments

Mahasi Sayadaw

https://www.facebook.com/share/p/17EatSxrKG/

–––––––––––––––

Bản dịch Việt này của Grok ngày 14.9.2025 chưa được hiệu đính còn có thể có nhiều sai sót hãy thật cẩn trọng trong khi tham khảo. Bản gốc tiếng Myanmar xin xem tại đây:

https://www.facebook.com/share/p/16sRofGQcM/

–––––––––––––––

Bản Dịch Bài Giảng Của Mahasi Sayadaw: Tà Định vs Chánh Định

◾#Tà Định vs #Chánh Định◾

◾ Tà định – Sự định tâm sai lầm.

–––––––––––––––

Tà định là gì… Khi định làm, định nói hay định nghĩ đến việc bất thiện, thì tâm chỉ tập trung vào việc bất thiện ấy mà thôi.

Nhờ tâm định như vậy, nên mới có thể thực hiện hay nói ra việc bất thiện một cách thành công.

Ví dụ, nếu định nói dối, thì tâm phải tập trung vào những lời nói dối ấy, việc nói dối mới thành tựu. Nếu tâm không tập trung, mà thay đổi, lan man đi chỗ khác, thì có thể vô tình nói ra sự thật.

Ở tòa án, một số người được sắp xếp để làm chứng gian, nhưng khi luật sư hỏi dồn dập, họ quên mất những lời định nói ban đầu, nói lộn xộn, dẫn đến vụ việc thật sự lộ ra – cũng có trường hợp như vậy. Đó là vì sự định tâm chưa đầy đủ.

Do đó, trong mọi việc bất thiện, sự định tâm vững chắc gọi là định. Sự định tâm vững chắc ấy chính là tà định.

Khi định giết hại, tiêu diệt người khác; khi định trộm cắp lớn lao, định tấn công; khi định chế tạo vũ khí tốt có thể gây chết chóc cho nhiều người – thì trong những trường hợp ấy, tà định này rất mạnh mẽ.

Vì vậy, trong khẩu quyết có nói: “Sự định tâm liên quan đến bất thiện gọi là tà định”. Chúng ta phải ghi nhớ điều ấy.

(A) Sự định tâm liên quan đến bất thiện là tà định.

◾Chánh định – Sự định tâm đúng đắn, vững chắc.

–––––––––––––––

Chánh định là gì?… Liên quan đến các việc thiện như bố thí, giới luật v.v., tâm định vững chắc.

Trong việc bố thí, cũng có định tâm vững chắc đủ để hoàn thành việc bố thí.

Trong việc vun bồi và hành trì giới luật, cũng có định này.

Trong việc phục vụ, cung kính, cũng có định này.

Đặc biệt, bắt đầu từ việc thuyết pháp, nghe pháp, đến việc tu tập thiện, thì định càng quan trọng hơn.

Trong việc tu chỉ quán, phải tập trung liên tục, làm cho tâm vững chắc, bám chặt vào chỉ một đối tượng mà mình đang quán sát. Sự định tâm vững chắc liên quan đến việc thiện như vậy chính là chánh định.

Vì vậy, trong khẩu quyết có nói: “Sự định tâm liên quan đến thiện gọi là chánh định”. Chúng ta phải ghi nhớ điều ấy.

(B) Sự định tâm liên quan đến thiện là chánh định.

Chánh định có bao nhiêu loại?

(1) Sát–na định (2) Cận hành định (3) An chỉ định, theo đó có ba loại.

Định có mặt trong tâm thiện thông thường như bố thí, giới luật v.v., chỉ trong khoảnh khắc, chỉ tạm thời, nên gọi là sát–na định.

Tuy nhiên, định thông thường này không nổi bật, nên trong kinh điển không đặc biệt đề cập đến nó.

Chỉ trong nền tảng định của việc tu định và các việc quán tuệ, mới gọi định gốc là sát–na định.

Vì vậy, trong việc tu chỉ, định xảy ra trong lúc tu chuẩn bị khi mới bắt đầu nỗ lực, gọi là sát–na định. Định đặc biệt mạnh mẽ để loại trừ triền cái, gọi là cận hành định. Định kết hợp với tâm thiền, gọi là an chỉ định.

Trong việc quán tuệ thì, định đang xảy ra khi quán sát bốn đại, năm uẩn, hai danh sắc v.v., gọi là sát–na định.

Tuy nhiên, khi mới bắt đầu quán sát, sức chưa mạnh, nên sự định tâm vững chắc chưa rõ rệt lắm.

Khi định mạnh lên, thì trên đối tượng cần quán ghi nhận, nó dính chặt một cách chắc chắn, vững vàng. Trong lúc ấy, các triền cái như dục tham v.v. phóng tâm ra ngoài đều vắng mặt.

Tâm trước cũng là tâm ghi nhận, tâm sau cũng là tâm ghi nhận, tâm tiếp theo cũng là tâm ghi nhận – như vậy chỉ toàn tâm ghi nhận, liên tục không gián đoạn. Đó chính là sát–na định của quán tuệ.

Vì giống với cận hành định có thể loại trừ triền cái, nên cũng gọi nó là cận hành định.

Vì vậy, trong phần mở đầu chú giải của Kinh Niệm Xứ, các nghiệp xứ quán tuệ như phần oai nghi, phần tỉnh giác, phần chú tâm đến các đại v.v., được gọi là cận hành nghiệp xứ.

Trong Thanh Tịnh Đạo cũng vậy, chú tâm đến tứ đại là nghiệp xứ từ Kinh Niệm Xứ ấy, được đặt tên là nghiệp xứ phân tích bốn đại, và chỉ ra cách đạt cận hành định qua nghiệp xứ ấy.

Vì vậy, ở hành giả đang quán tuệ, bắt đầu từ khi định tốt đến mức loại trừ triền cái, thì định đang xảy ra trong mọi lúc quán ghi nhận, chính là sát–na định của quán tuệ giống với cận hành định.

Theo cách có thể loại trừ triền cái, giống với cận hành định, nên cũng gọi nó là cận hành định.

Trong lúc ấy, chỉ toàn tâm quán tuệ ghi nhận trong sạch, nên tâm tịnh cũng đầy đủ.

Khi tuệ quán đầy đủ sức mạnh, thì đạo quả thánh thấy trực tiếp Niết–bàn xảy ra. Định có mặt trong khoảnh khắc đạo quả thánh ấy, thì là siêu thế an chỉ định.

Vì vậy, trong khẩu quyết có nói: “Sát–na, cận hành, an chỉ – ba loại, hãy ghi nhớ”. Chúng ta phải ghi nhớ điều ấy.

Chánh định liên quan đến thiện có ba loại theo sát–na định, cận hành định, an chỉ định – ý nghĩa là vậy.

Chánh định này trong Kinh tạng được phân tích qua bốn thiền. Theo Kinh tạng, chủ yếu đạt được thiền sắc giới, thiền vô sắc giới định và thiền đạo quả định.

Còn cận hành định và sát–na định của quán tuệ thì được bao gồm trong sơ thiền định có năm chi, và được thuyết chủ yếu như vậy – phải hiểu thế. Tại sao?

Vì không có những sát–na cận hành định ấy, thì định thiền thế gian và định siêu thế không thể xảy ra; hơn nữa, qua những sát–na cận hành định ấy, cũng phải loại trừ tà định một cách thích hợp.

Như vậy, để loại trừ tà định bằng ba chánh định là sát–na, cận hành, an chỉ – trong Kinh Tẩy Trừ này, Đức Phật đã thuyết: Một số cá nhân sẽ có tà định, sẽ trở thành như vậy. Trong việc này, chúng ta sẽ có chánh định, sẽ trở thành như vậy – do đó phải thực hành pháp làm mỏng phiền não, v.v., chỉ thuyết năm đoạn. Theo giáo pháp ấy, phải tụng khẩu hiệu phát nguyện.

Người khác sẽ định tâm vững chắc vào việc bất thiện thế gian, ở nơi ấy, chúng ta thì sẽ làm cho tâm định vững chắc vào việc thiện. Sẽ thực hành pháp làm mỏng phiền não. Sẽ làm phát sinh loại tâm như vậy. Sẽ tránh đường xấu tà định bằng đường tốt chánh định. Sẽ nâng cao cấp bậc bằng chánh định. Sẽ dập tắt lửa phiền não tà định bằng nước trong chánh định.

Mahasi Sayadaw

Bài viết liên quan